Zehirlenme Durumunda İlk Yardım Nasıl Yapılır?
Zehirlenme durumunda vücuda zehirli (toksik) bir madde girer. Bunun sonucunda vücudun normal fonksiyonları bozulur. Yiyecekler, gazlar ve kimyasal maddeler zehirlenmeye yol açar. Zehirlenme belirtileri, durumdan etkilenen sisteme göre değişir.
Zehirlenmelerde genel ilk yardım kuralları şunlardır:
• Zehirlenmeye neden olan madde ya da zehirlenen kişi kaza ortamından uzaklaştırılır.
• Hastanın hayati fonksiyonlarının devamı sağlanır.
• Tıbbi yardım istenir.
• Zehirlenmeye neden olan madde belirlenerek hastayla birlikte sağlık kuruluşuna iletilir.
Zehirlenme durumunda 114 Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM) aranarak bilgi alınabilir.
Zehirlenme; sindirim, solunum ve deri yoluyla olur. En sık rastlanan zehirlenmeler sindirim yoluyla olur. Genellikle bozuk besinlerin yenmesi, zehirli maddelerin içilmesi, ev ya da tarımsal alanlarda kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, ilaçların yanlış kullanımı ve aşırı alkolden kaynaklanır. Sindirim yoluyla zehirlenmelerin belirtilerinden bazıları karın ağrısı, ishal, bulantı, kusma, soğuk terleme, bilinç bulanıklığı, şok ve havaledir.
Sindirim yoluyla zehirlenmelerde ilk yardımcı şunları uygular:
• Hastanın bilincini kontrol eder.
• Hastanın yaşam bulgularını değerlendirir (İlk yardımın ABC’si).
• Tıbbi yardım ister.
• Hastanın ağzı zehirli madde ile temas etmişse ağzını suyla çalkalamasını sağlar. Zehirli maddeye elle temas etmişse ellerini sabun ve su ile yıkar.
• İshal, kusma, bulantı gibi belirtileri dikkate alır.
• Hastayı kusturmaya çalışmaz (Özellikle yakıcı kimyasal maddelerin içildiği durumlarda).
• Bilinç kaybı olan hastaya koma pozisyonu verir.
• Hastayı hareket ettirmeden üzerini örter.
• Tıbbi yardım ister. Bu arada zehirli maddenin türü, ilaç ya da uyuşturucu alıp almadığı, kazazedenin ne zaman bulunduğu, evdeki ilaç kutuları vb. ile ilgili bilgileri toplayarak kaydeder.
Zehirli maddenin solunmasıyla solunum yolu zehirlenmesi oluşur. Bu tür zehirlenme genellikle ev temizlemede kullanılan çamaşır suyu, tuz ruhu gibi kimyasalların buharı, tüp, soba ve şofbenden sızan karbonmonoksit, doğal gaz, lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, yapıştırıcı ve boyalardan kaynaklanır.
Solunum yoluyla zehirlenmelerde ilk yardımcı şunları uygular:
• Kazazedeyi temiz havaya çıkarır ya da bulunulan ortamı havalandırır.
• Kazazedenin yaşamsal bulgularını değerlendirir (İlk yardımın ABC’si).
• Kazazedeyi yarı oturur pozisyonda tutar.
• Bilinci kapalıysa koma pozisyonu verir.
• Tıbbi yardım ister.
Deri yoluyla zehirlenme, zehirli maddenin vücuda deriden emilmesiyle meydana gelir. Bu tür zehirlenmeler genellikle tarım ilaçları, radyasyon, kimyasal ilaçlar, böcek sokmaları, hayvan ısırıkları gibi zehirli maddelerden kaynaklanır. Solunum güçlüğü, uyku hâli, baş dönmesi, sersemlik, morarma gibi belirtilerle ortaya çıkar. Tarım ilaçlarından kaynaklanan zehirlenmelerde solunum durması, ağızdan köpüklü salya gelmesi, göz bebeklerinde küçülme görülür.
Deri yoluyla zehirlenmelerde ilk yardımcı şunları yapmalıdır:
• Kazazedenin yaşam bulgularını değerlendirir (İlk yardımın ABC’si).
• Zehirli maddeyle teması önler.
• Kazazedenin zehir bulaşan giysilerini çıkartır.
• Kazazedenin zehir bulaşan uzvunu 15-20 dakika bol suyla yıkar.
• Tıbbi yardım ister.