Yeterli ve Dengeli Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Bireylerin sağlıklı olmasında fiziksel aktivite ve spor yapmanın yanı sıra beslenme de önemli yer tutar. Beslenme; büyüme, yaşamın sürdürülmesi, verimliliğin artırılması ve sağlığın korunması için besinlerin tüketilmesidir.

Yenilebilen tüm bitki ve hayvan dokuları besinleri oluşturur. Beş temel besin grubu tüketilerek vücudun besin ihtiyacı karşılanır. Bu besin grupları:

• Ekmek ve tahıllar,
• Meyve ve sebzeler,
• Et, yumurta ve baklagiller,
• Süt ve süt ürünleri,
• Yağlar ve şekerlerdir.

Temel besin gruplarının tamamı günlük olarak tüketilmelidir. Çünkü bileşimlerinde besin ögeleri adı verilen ve yaşamsal işlevler için gereksinim duyulan kimyasal maddeler bulunur. Besin ögeleri; karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler, mineraller ve sudur.

Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için besin ögelerinin her birinin yeterli ve dengeli miktarda, doğru zamanlarda vücuda alınarak kullanılmasına yeterli ve dengeli beslenme denir. Yeterli beslenme, vücudun yaşama ve çalışmasını sürdürebilmesi için gerekli enerjinin sağlanmasıdır. Karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerin yanı sıra bütün besin ögeleri gereksinim kadar alınmalıdır. Dengeli beslenme ise enerji yanında bütün besin ögelerinin gereksinim kadar alınmasıdır.

Besin ögelerinin her biri vücutta farklı işlev ve özelliklere sahiptir. Örneğin meyve ve sebzeler vücudun vitamin ihtiyacını karşılar (Görsel 1.28) Besin ögelerinin herhangi biri ya da birkaçı eksik tüketildiğinde gelişme gerilikleri ve sağlık sorunları görülür. Beslenmede amaç kişinin yaşı, cinsiyeti, bedensel özellikleri veya yaptığı fiziksel aktivitelerine göre gereksinimi olan besinleri tüketmesidir.

Hangi yaş grubu olursa olsun gün boyunca herkesin öğünleri 3 ana, 2 ara olmak üzere düzenlenmelidir. Bu öğünlerden en önemlisi kahvaltıdır. Güne kahvaltıyla başlamak insan sağlığının korunması ve vücudun enerji ihtiyacının karşılanması açısından çok önemlidir.

Ergenlik, büyümenin çok hızlandığı ve vücudun şekillendiği dönemdir. Bu yaşlarda edinilen doğru beslenme alışkanlığı kişiyi yetişkinlik yıllarında şeker, damar tıkanıklığı, hipertansiyon, osteoporoz (kemik erimesi) gibi hastalıklardan korur. Bu nedenle ergen; boy, kilo ve günlük aktiviteleri göz önüne alınmak kaydıyla tüm besin gruplarından tüketmelidir.

Yağlar ve şekerler vücuda enerji veren besinlerdir. Ancak bunların aşırı tüketimi zararlıdır. Özellikle hayvansal yağların içerdiği kolesterol, kalp ve damar hastalıklarına yol açar. Yağ oranı yüksek diyetle beslenmek fazla kilo almaya neden olur. Kanser hastalığına zemin hazırlar.

Şeker yönünden zengin diyetle beslenmek aşırı kilo alımının yanı sıra diyabet hastalığına da neden olan etkenlerden biridir. Bu nedenle hamur işi besinler, şeker oranı yüksek içecekler, tatlı, marmelat, pasta gibi yiyecekler vücudun enerji ihtiyacı kadar tüketilmelidir.

Fazla tuzlu besinler kan basıncını yükseltir. Vücudun elektrolit dengesini bozar. Bunun sonucunda idrarla atılan kalsiyum miktarı arttığından osteoporoz ortaya çıkar. Bu nedenlerden dolayı aşırı tuz tüketiminden kaçınılmalıdır.