Obezitenin Nedenleri ve Sağlık Üzerindeki Etkileri

Günlük yaşamda bireyler yaşa, cinsiyete, yaptığı işe, genetik ve fizyolojik özelliklere uygun olarak beslenmelidir. Çünkü gereğinden çok besin alınması çeşitli sağlık sorunlarına yol açar. Bu sorunlardan biri olan obezite (şişmanlık) yani bedenin yağ ağırlığının, yağsız ağırlığa oranının aşırı artmasıdır. Bunun sonucunda, vücut ağırlığı boy uzunluğuna göre arzu edilen düzeyin üstüne çıkar. Obezite, dengesiz beslenme, fiziksel aktivitenin az olması, kalıtsal ve hormonal etmenlerden kaynaklanabilir.

Obezitede kalıtımsal ve hormonal etmenler etkilidir. Örneğin anne ya da babası şişman olan çocuğun taşıdığı kalıtsal özelliklerden dolayı şişman olma olasılığı vardır. Ancak şişmanlıkta kalıtsal özelliklerin yanı sıra ailenin beslenme şekli de rol oynamaktadır. Hormonal bozukluklar da şişmanlığa sebep olabilir. Çünkü hormonların dengesiz salgılanması metabolizmanın çalışmasını etkiler. Bazen bu durumlar metabolizmayı yavaşlatabilir. Besinlerin kişinin vücudunda yağa dönüştürülerek depolanmasına yol açar.

Şişmanlık günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasındadır. Şeker, kanser ve koroner kalp hastalıkları, hipertansiyon, karaciğer yağlanması ile eklem ve safra kesesi rahatsızlıkları gibi hastalıklara yol açar. Bunun yanı sıra depresyon, kendine güvensizlik gibi sorunlara kaynaklık eder. Şişmanlığın saptanmasında bel çevresi/kalça çevresi ölçümü ve beden kitle indeksi (BKİ) kullanılabilir.

a. Bel ve kalça çevresi: Karındaki yağ miktarını yansıtan basit ve en çok kullanılan yöntem bel çevresi/kalça çevresi oranıdır. İnsan vücudunda yağ dağılımı, erkek ve kadınlarda bölgesel olarak farklılık gösterir. Yağlar genellikle erkeklerde vücudun bel, üst karın ve göğüs bölgelerinde, kadınlarda ise kalça, uyluk ve bacaklarda toplanır.

Tek başına bel çevresi ölçümünün kadınlarda 80 cm, erkeklerde 94 cm ve üzerinde olması yetişkinlerde obeziteye bağlı hastalık oluşma riskine işaret eder.

Sadece bel çevresi ölçümü karın bölgesindeki yağ dağılımının saptanması için önemli bir göstergedir.

b. Beden Kitle İndeksi: Şişmanlığın belirlenmesinde kolay hesaplanabilen Beden Kitle İndeksi (BKİ) de kullanılabilir. BKİ şu formülle hesaplanır:

BKİ = Vücut kütlesi (kg)/ Boy uzunluğunun karesi (m2 )
Buna göre boyu 164 cm ve kütlesi 87 kg olan bir insanın BKİ değeri:
87 / (1,64)2 = 87 / 1,64 x 1,64 = 87 / 2,68 = 32,3 kg / m² dir.

Şişmanlık bir hastalıktır ve mutlaka tedavi edilmelidir. Sağlıklı zayıflama aç kalarak değil, sağlıklı beslenme kurallarına uyarak mümkündür. Zayıflama diyetleri bireye özel olmalı, diyete başlamadan önce gerekli sağlık kontrolleri yapılmalıdır. Tetkikler sonucunda şişmanlığın nedeni belirlenmeli, diyetisyen ve hekim kontrolünde bireyin yaşına, cinsiyetine, mesleğine ve günlük fiziksel aktivite durumuna uygun beslenme programı planlanmalıdır.

Bireyler bedensel özellikleri konusunda estetik kaygılar yaşayabilirler. Kullanılan haplar ve mide küçültme operasyonları hayatı tehlikeye sokar. Bu tip uygulamalarda hekime başvurulmalı ve onun önerilerine göre davranılmalıdır.