İlk Yardımın Amaçları ve Temel Uygulamaları

Hasta veya kazazedeye ilk yardım uygulanmasının amaçları,

• Onun hayati tehlikesini ortadan kaldırmak,
• Yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmesini sağlamak,
• Durumunun kötüleşmesini önlemek,
• İyileşmesini kolaylaştırmaktır.

Bu amaçlardan hareketle ilk yardımda 3 temel uygulama yapılır. Bunlar; koruma, bildirme ve kurtarmadır (KBK).

Koruma, olay veya kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerindeki olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmanın sağlanmasıdır. Her türlü olayda öncelikle olay yeri güvenliği sağlanmalıdır.

Bildirme, bir kaza ya da ani bir hastalık durumunda, tıbbi yardımın gelmesi için en çabuk şekilde 112 Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri’nin aranarak haber verilmesidir. Bildirme, ilk yardımcı veya kaza yerindeki diğer kişiler aracılığıyla yapılabilir. Ülkemizde bildirim 112 acil telefon numarası ile gerçekleştirilir. Olay yerinin durumuna göre ilk yardımcı ya da çevredeki kişiler; 110’dan itfaiyeyi, 114’ten zehir danışma merkezini, 155 veya 156’dan emniyet güçlerini de arayabilir.

112 arandığında kesin yer ve adres belirtilir. Olayın nasıl gerçekleştiği anlatılır. Hasta veya kazazede sayısı belirtilir. Hasta veya kazazedenin durumlarına ilişkin 112’ye bilgi verilir. Arayan kişi, hangi numaradan aradığını, herhangi bir ilk yardım uygulaması yapılmışsa bunu ve olay yerindeki olanakları açıklar. 112 hattında bilgi alan görevli gerekli bütün bilgileri aldığını belirtinceye kadar telefon kesinlikle kapatılmaz.

112 hattı, insan hayatını kurtarmadaki önemi nedeniyle gereksiz yere meşgul edilmemelidir (Görsel 1.48). İlk yardıma ihtiyacı olanlara ulaşılması için herkes üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmelidir.

Kurtarmada, hasta veya kazazedeye olay yerinde müdahale edilirken hızlı, sakin ve bilinçli davranılır. Eğer ilk yardım uygulama teknikleri bilinmiyorsa hasta veya kazazedeye kesinlikle dokunulmaz ve kımıldatılmaz.

İlk yardımcı kurtarmada şunları uygular:

• Hasta veya kazazedelerin durumunu değerlendirir (ABC) ve bunların içinden öncelikli müdahale edilecekleri saptar. Bunun için ilk yardımın ABC’sini uygular ve şunları hızlı bir şekilde gözden geçirerek değerlendirir:

Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi (A),
Solunumun değerlendirilmesi (bak-dinle-hisset) (B),
Kan dolaşımının sağlanması (kalp masajının yapılması) (C).

• İlk yardımcı müdahale sırasında kendisine güven duyan, yardımcı olacak kişileri organize eder.

• Hasta veya kazazedenin bilinç ve solunum durumunu değerlendirir. Korku ve endişelerini giderir, onu sıcak tutar. Yarasını görmesine izin vermez.

• Durumunun ağırlaşmasını önlemek için kişisel olanakları ile hasta veya kazazedeyi hareket ettirmeden müdahalede bulunur. Kanama, kırık, çıkık, burkulma vb. durumlarda yerinde müdahale eder.

• 112’yi arayarak tıbbi yardım ister. Eğer durumu uygun değilse çevredeki kişilere aratır. Hasta veya kazazedenin en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlar.

Yaşam kurtarma zinciri, hastalık durumu ya da kazanın yaşandığı ilk andan itibaren, hasta veya kazazedenin sağlık kuruluşuna ulaştırılmasına kadar yapılan ilk yardım ve acil yardım uygulamalarından oluşur. Yaşam kurtarma zinciri ilk yardımcının güvenli çevre oluşturmasından sonra dört aşamada gerçekleştirilir. Bunlar,

1. Sağlık kuruluşuna haber verilmesi,
2. Olay yerinde temel yaşam desteği yapılması,
3. Ambulans ekiplerince müdahaleler yapılması,
4. Hastane acil servislerinde müdahale yapılmasıdır.

Bu aşamalardan “bildirme” ve “kurtarma” ilk yardımcının görevidir. Üçüncü ve dördüncü aşamalar, ileri yaşam desteği sağlayan hekim ve diğer sağlık çalışanlarının görevleridir.